Een kijkje achter de schermen tijdens een bezoek aan de Schiedamse molen De Vrijheid
Een unieke kans om molen De Vrijheid in Schiedam te bezoeken lieten wij natuurlijk niet aan ons voorbij gaan. Erg interessant om te weten te komen wat er nou precies binnen de ronde stenen muren van deze windmolen plaatsvindt. Daarnaast is het bezoek aan deze molen best bijzonder. Dit is namelijk één van de hoogste molens ter wereld én de enige molen in Schiedam die nog volledig dienst doet als werkende molen. Er wordt hier namelijk nog steeds elke werkdag meel gemalen. Molen De Vrijheid is een prachtige windmolen die je kunt vinden aan de rand van de binnenstad van Schiedam.
Molen de Vrijheid
De molens in Schiedam zijn van oudsher brandersmolen die gebruikt werden voor het malen van verschillende soorten graan voor de distilleerderijen in de stad. Vandaag de dag wordt bij molen De Vrijheid nog steeds dezelfde techniek gebruikt voor het produceren van verschillende soorten meel. Tot de kap is de molen 33 meter hoog en opgebouwd uit zeven verschillende zolders. Elke zolder heeft zijn eigen functie.
De naam ‘De Vrijheid’ werd door de opdrachtgevers tijdens de bouw in 1785 aan de molen gegeven. De naam verwijst naar de vrijheidsstrijd van de Amerikaanse kolonisten tegen het Britse wereldrijk. Op de molen kan je nog steeds de gevelsteen zien die ‘De Vrijheid’ symboliseert met Pallas Athena, de godin van strijd en vrede.
De werking van de molen
De Vrijheid kan je zowel een stelling- als een windmolen noemen. Het woord ‘stelling’ verwijst naar de houten ombouw die essentieel is voor de molenaar om bij de wieken te komen. Wanneer er te weinig wind is kan hij de wieken voorzien van zeil waardoor er meer wind wordt gevangen. De kap bovenop de molen kan je draaien door middel van het kruirad. Deze zie je rechtsboven op de foto: een soort stuur. Door het kruirad te bedienen worden de wieken naar de wind gedraaid. Een windmolen maakt dus gebruik van windenergie.
De draaiende beweging van de wieken is de basis voor de werkzaamheden in de molen zelf. Binnenin de molen bevinden zich verschillende assen en tandwielen die door de draaiende beweging van de wieken automatisch aangestuurd worden. Zo werkt op één van de zolders de maalsteen die meedraait op de beweging van de wieken.
De zeven verschillende zolders
Wanneer je de molen betreedt ben je op de begane grond, ook wel de expeditieruimte genoemd. Hier worden de graanproducten afgeleverd ter productie maar vind je ook de meelzakken en andere maalproducten die klaar staan voor transport naar de klanten van Molen de Vrijheid. De verschillende zolders zijn te bereiken via steile houten trappen. Deze molen heeft nog traditionele trappen die mooie gebruikssporen hebben door het vele beklimmen van de trappen met de typische Hollandse klompen.
van de eerste tot de vierde zolder
Op de eerste zolder staan de graansilo’s, paktafel en mengketel. Tijdens ons bezoek aan De Vrijheid keken wij vol belangstelling toe hoe de meelzakken handmatig werden afgewogen en gevuld met meel. Op de tweede en derde zolder staan nog meer graansilo’s en apparatuur zoals een speciale builmachine om bloem te maken.
De vierde zolder is onze favoriet. Hier vind namelijk de transformatie van graan tot meel plaats. Tevens kan je vanaf deze zolder naar buiten. De houten stelling wordt in regio Rijnmond ook wel ‘balie’ genoemd. Pas wanneer je hier staat besef je eigenlijk hoe hoog de molens zijn. Vanaf de balie heb je dan ook een prachtig uitzicht over de binnenstad van Schiedam én kan je een aantal van de andere molens zien.
Zolder vijf
Vanaf de vijfde zolder wordt via de houten bakken (zie onderstaande foto) het graan de maalstenen ingestort. Vroeger werden de zakken graan door 14-jarige jongens van beneden naar boven gehesen met het luiwerk. Inmiddels gaat dat op een moderne manier met een jakobsladder en schroeven.
De laatste twee zolders
Op zolder zes en zeven vindt de technische werking van de molen plaats. Hier zie je hoe de draaiende wieken ervoor zorgen dat de assen en tandwielen binnenin de molen in elkaar gaan en meedraaien op dezelfde snelheid. Dit zorgt ervoor dat de maalstenen ronddraaien. Nadat het graan als meel uit de maalstenen komt valt het via een meelpijp in de mengketel. Vanuit hier wordt het meel verpakt en verwerkt.
De meelproducten van molen De Vrijheid
De productie van elk soort meel varieert van elkaar, maar heeft één overeenkomst. En dat is dat al het meel in deze molen ambachtelijk wordt gemaakt. Dat houdt in dat er in geen enkel meel toevoegingen zitten. Het is een volledig puur product. En dat maakt het juist ook zo uniek om met dit molenmeel aan de slag te gaan. Het diverse aanbod van de molen is verkrijgbaar in Molenwinkel de Walvisch. Veel mensen kopen hier producten voor het thuisbakken. Naast het leveren van meelproducten aan de molenwinkel wordt er ook speciaal gemaald voor branderijen, bakkers, horeca, retail en groothandels.
Hotspots die producten van de molen gebruiken
UNESCO-erfgoed
Om molenaar te worden moet je een aardig pittige opleiding voltooien. Dit is ons wel duidelijk geworden tijdens het bezoek aan de molen. Molenaar Theo liet ons alle kneepjes van zijn vak zien. Petje af voor zijn passie en kennis van molens. Zo moet je de molen niet alleen werktuig technisch kunnen bedienen, maar ook verstand hebben van de steeds wisselende weersomstandigheden en natuurlijk een goed maalproduct kunnen maken.
Korenmolenaar zijn is een ambacht. In 2018 werd er bij Molen de Vrijheid samen met minister Engelshoven van Cultuur gevierd dat het ambacht van molenaar het eerste erkende immateriële Nederlands UNESCO-erfgoed is. Kortom, een maalbedrijf zoals deze molen is onmisbaar om dit unieke en typisch Hollandse ambacht in stand te houden.
